Onderzoek voor het natuurbehoud

De dierentuin van Keulen doet al jaren onderzoek naar biodiversiteit samen met partners uit Vietnam en Laos. Het gaat er niet alleen om nieuwe soorten te ontdekken, maar ook hun ecologie en populatieontwikkeling te onderzoeken om in hun natuurlijke habitat passende beschermingsmaatregelen te kunnen nemen.

Melinh

De oprichting en uitbreiding van stations voor de opvang van in beslag genomen dieren en het houden, fokken en onderzoeken ervan is een ander aandachtspunt van het Duits-Vietnamese team. De nadruk ligt op het Melinh Biodiversity Station in Noord-Vietnam, dat wordt beheerd door het Institute of Ecology and Biological Resources (IEBR) in Hanoi. Het station heeft leefruimten voor reptielen, amfibieën en primaten. De dierentuin van Keulen heeft, samen met Prof. Dr. Ziegler en zijn team, belangrijke hulp geboden bij het opzetten en uitbreiden van het station. Voor de zeer bedreigde krokodilstaarthagedis wordt een instandhoudingsfokprogramma opgezet met royale faciliteiten. Ook de levenswijze van andere sterk bedreigde reptielen en amfibieën kan hier onder optimale omstandigheden worden onderzocht en er kunnen kweekprogramma's worden opgezet. Door herbebossing wordt het Melinh-woud een belangrijke bufferzone voor het aangrenzende Tam Dao National Park. Melinh wordt ook ontwikkeld tot een centrum voor milieu-educatie met de steun van de dierentuin van Keulen en de Friedrich Ebert-stichting Hanoi.

Verdere actieterreinen

De dierentuin van Keulen steunt andere reservaten en dierentuinen in Vietnam, waaronder de dierentuin van Saigon. Hier ligt de nadruk vooral op advies over de bouw van voorzieningen en het beheer van de veehouderij, de invoering van instandhoudingsrassen en opleiding in de gezondheidszorg voor de dieren.

De successen

Het team van de Keulse Zoo en zijn Vietnamese partners hebben in de afgelopen jaren meer dan 100 nieuwe gewervelde diersoorten in Vietnam en Laos kunnen ontdekken. Dankzij hun onderzoek kunnen nu zinvolle instandhoudingsmaatregelen worden genomen. In Melinh werd een veelbelovend programma gestart voor het fokken van de zeer bedreigde krokodilstaarthagedis en van de bedreigde gekkosoort Cnemaspis psychedelica in Zuid-Vietnam. Door zijn werk als docent aan de universiteiten van Hanoi en Ho Chi Minh City leidt Prof. Dr. Thomas Ziegler zelf ter plaatse de volgende generatie wetenschappers en natuurbeschermers op.

De achtergrond

Zwartvoetkatten komen voornamelijk voor in de halfwoestijn Nama-Karoo en in de droge savannegebieden van zuidelijk Afrika. Ze leven in gebieden met weinig neerslag, bij voorkeur tussen 200 en 600 mm per jaar. Hun leefgebieden worden bijzonder bedreigd sinds de vestiging door Europese immigranten en de steeds intensievere invloed van de mens. Terwijl er reeds lang beschermende maatregelen bestaan voor charismatische grote zoogdieren zoals het jachtluipaard of de zwarte neushoorn, die eveneens in deze gebieden leven, was dit lange tijd niet het geval voor de zwartvoetkat. Een in 2008 opgerichte werkgroep onder leiding van Dr. Alexander Sliwa, curator van de dierentuin van Keulen, zet zich in voor de bescherming van de dieren op basis van wetenschappelijke gegevensverzameling.

De successen

Het Zwartvoetkattenproject is een van de weinige langetermijnprojecten betreffende een van de kleinere, wereldwijd weinig bekende wilde kattensoorten. Het is van groot belang dat voortdurend vergelijkende gegevens worden verzameld over reproductie, overlevingskansen, migraties, omvang van het verspreidingsgebied en de verandering daarvan in de loop der jaren. Alleen de kennis van deze belangrijke factoren van de populatie-ecologie maakt een betere beoordeling mogelijk van de staat van instandhouding van een dergelijke verborgen en zeldzame soort. Zo werd bij de laatste herziening door de Rode Lijst van de IUCN de status "bedreigd" verkregen, terwijl vele andere als zeldzaam beoordeelde kattensoorten in lagere bedreigingscategorieën werden ondergebracht.

Het project

De werkgroep bestaat uit biologen, natuurbeschermers en dierenartsen uit Zuid-Afrika, Namibië, de VS en Duitsland. Zij willen de zeer zeldzame kattensoort met verschillende maatregelen beschermen. De onderzoekers werken op multidisciplinaire wijze om zoveel mogelijk informatie te verzamelen over de biologie, de verspreiding en de gezondheidstoestand van de zwartvoetkat. Want alleen op basis van deze gegevens kunnen doeltreffende maatregelen worden genomen om het behoud van de bedreigde dieren te garanderen. De dierentuin van Keulen steunt curator Dr. Alexander Sliwa in zijn onderzoekswerk door hem tijd en middelen ter beschikking te stellen voor verblijven van verscheidene weken in het thuisgebied van de zwartvoetkat. Samen met zijn werkgroep verricht Dr. Sliwa bijvoorbeeld vangsten van wilde dieren. Na de vangst worden ze verdoofd en vervolgens grondig medisch onderzocht. Op die manier krijgen de onderzoekers inzicht in bijvoorbeeld hun gezondheidstoestand. De meeste dieren krijgen een radiohalsband om voordat zij worden vrijgelaten en worden gedurende enkele jaren gevolgd om geldige vergelijkende gegevens te kunnen verzamelen, bijvoorbeeld over hun voedingsgewoonten en de grootte en het gebruik van hun foerageergebieden. Samen met plaatselijke natuurbeschermers zoekt de werkgroep ook contact met landeigenaren, landarbeiders en hun gezinnen, deskundigen op het gebied van toerisme en vertegenwoordigers van de media, en maakt zij door middel van lezingen en excursies mensen bewust van het belang van natuur- en soortbeschermingsmaatregelen voor het behoud van de zwartvoetige kat.

De reuzenmiereneter

Reuzenmiereneters zijn solitaire dieren. Deze speciale dieren voeden zich uitsluitend met mieren en termieten, die ze oplikken met hun lange, plakkerige tong. Op de rode lijst van de IUCN wordt de reuzenmiereneter als “kwetsbaar” vermeld. In Uruguay en Noord-Argentinië wordt hij al als uitgestorven beschouwd. In het bijzonder de vernietiging van het leefgebied, maar ook het verkeer maken het nogal trage dier kwetsbaar.

De successen

Een Duits-Braziliaanse samenwerking van dierenartsen en biologen vormt het eerste en momenteel enige meerdere jaren durende onderzoeksproject over de ecologie en het gedrag van de reuzenmiereneter. Dit langetermijnwerk is mogelijk, onder andere door de financiële en technische ondersteuning van de Keulense Zoo.

Ondertussen beschikt het team over een uitgebreide database en een grote expertise. Met behulp van cameravallen en gedragsobservaties wordt het leven van de reuzenmiereneter in het wild onderzocht. Er werd een fotoregister aangelegd van de "residerende" individuen. Voor het eerst kon worden waargenomen dat vrouwelijke miereneters jaarlijks nakomelingen krijgen. Er kon worden aangetoond dat de meeste individuen in stabiele, overlappende begrazingsgebieden leven. Een nog nooit eerder waargenomen communicatiesysteem dat geurtekens gebruikt, werd ontdekt.

De toekomst

Ons onderzoek gaat verder. Dit jaar zullen we reuzenmiereneters uitrusten met GPS-zenderhalsbanden. Met behulp van deze halsbanden kunnen de bewegingspatronen van de miereneters gedurende een jaar worden gevolgd, zelfs tijdens de overstromingsperiode. Deze gegevens zijn cruciaal voor het ontwikkelen van dringend noodzakelijke beschermingsconcepten voor de soort en zijn leefgebied.

De Pantanal

De Pantanal is een van de grootste binnenlandse draslandgebieden ter wereld en een centrum voor biodiversiteit in Zuid-Amerika. Tijdens het regenseizoen wordt de gevarieerde mozaïek van bossen, savannes, rivieren en meren eenmaal per jaar over een groot gebied onder water gezet. De regio wordt al eeuwenlang beheerd door traditionele, duurzame mierenteelt. De afgelopen decennia zijn echter grote delen van het land ontbost voor intensieve weidebouw en houtskoolproductie. Experten schatten dat de rijke natuur van de Pantanal in 2050 verloren zou kunnen gaan zonder effectieve bescherming.

Shipstern

Het International Tropical Conservation Fund (ITCF) is al 25 jaar actief in het 100 km² grote Shipstern Nature Reserve in het noordoosten van Belize. De waardevolle bronnen van het gebied worden hier consequent beschermd. Verantwoordelijk voor de beschermingsmaatregelen is het Corozal Sustainable Future Initiative (CSFI), die gelijkgesteld zijn aan ranger-politie. Ze vechten tegen illegale ontbossing en kappen en branden, zodat gangen en bufferzones niet verloren gaan.

Honey Camp National Park & Freshwater Creek Forest

In 2013 kreeg het CSFI van de regering de opdracht om ook de bescherming van het Honey Camp National Park verder landinwaarts en het aangrenzende Freshwater Creek Forest op zich te nemen. Dit maakte het mogelijk nog meer belangrijke beschermde gebieden te creëren. De totale oppervlakte van de drie door de CSFI beheerde gebieden bedraagt nu 235 km².

De successen

Dankzij het jarenlange werk van het CSFI en de consequente patrouilles van zijn rangers is het gebied rond Shipstern en Honey Camp een van de laatste seizoensgebonden laaglandregenwouden in Centraal-Amerika met een nog grote biodiversiteit. Deze rijkdom wordt via gerichte programma's ook toegankelijk gemaakt voor toeristen. De inkomsten uit ecotoerisme vloeien, net als alle giften, voor 100 procent naar natuurbehoud. De lonen, het materieel en de brandstof worden daaruit betaald, en de administratieve kosten worden zo laag mogelijk gehouden. In het Freshwater Creek-gebied worden duurzame bosbouwmethoden getest. In de komende jaren zullen meer dan 200.000 mahoniebomen en andere hardhoutbomen worden geplant.

De toekomst

Het doel op lange termijn is om de drie beschermde gebieden Shipstern, Honey Camp en Freshwater Creek via ecogangen met elkaar te verbinden. Het hele gebied moet toegankelijk zijn voor duurzaam toerisme waarvan het inkomen ten goede komt aan de lokale bevolking. De visie van het International Tropical Conservation Fund is om het model van Shipstern en de omliggende beschermde gebieden ook over te dragen naar andere landen.